Rozpoczynamy kolejną serię recenzji filmowych, tym razem skupiając się na polskich produkcjach, które nominowane były do Oscara w kategorii Najlepszy Film Nieanglojęzyczny. Specjalnie dla Was przypomnimy więc wszystkie rodzime filmy, które w historii kinematografii zostały wyróżnione w ten właśnie sposób. Do tej pory żadnej z nich nie udało się zdobyć nagrody w konkursie głównym, ale szanse na to miały następujące tytuły: "Nóż w wodzie", "Faraon", "Potop", "Ziemia obiecana", "Noce i dnie", "Panny z Wilka", "Człowiek z żelaza", "Katyń" oraz "W ciemności". Co tydzień będziemy Wam prezentować recenzję jednego filmu, rozpoczynając od najstarszej produkcji. Inagurujemy więc z debiutanckim obrazem Romana Polańskiego pod tytułem "Nóż w wodzie".
„Nóż w wodzie” był pierwszym polskim filmem, który zdobył nominację do Oscara w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny. Błyskotliwy debiut reżyserski Romana Polańskiego został uznany za niebezpieczny przez ówczesne władze Polski Ludowej, krytykujące eksponowanie zachodniego, konsumpcyjnego modelu życia. Nowoczesność dzieła zapewniła mu jednak uznanie na arenie międzynarodowej i umożliwiła Polańskiemu podjęcie nowych wyzwań w Stanach 
Zjednoczonych i zachodnich krajach Europy. „Nóż…” pozostaje jego jedyną polskojęzyczną produkcją.
Znany dziennikarz sportowy Andrzej (Leon Niemczyk) wyjeżdża wraz z żoną (Jolanta Umecka) na Mazury, by spędzić urlop na swoim jachcie. Po drodze zabierają autostopowicza (Zygmunt Malanowicz), któremu później proponują wejście na pokład. Wspólny rejs szybko zamienia się w kameralny spektakl wzajemnych upokorzeń – gospodarz kpi z niedoświadczenia i nieobycia swojego gościa, a ten nie pozostaje mu dłużny i zaczyna się buntować. Funkcję publiczności w tym wciągającym psychologicznym pojedynku pełni kobieta – zniesmaczona zachowaniem Andrzeja, ale zbyt przestraszona, by mu się przeciwstawić, i dostrzegająca w przybyszu podobieństwo do swojego męża sprzed lat. Eskalacja konfliktu, w której ważnym rekwizytem staje się tytułowy nóż, zmusza ją do podjęcia ważnych decyzji…
„Nóż w wodzie” imponuje twórczą dyscypliną, jazzową oprawą muzyczną Krzysztofa Komedy oraz fascynującym scenariuszem. O ograniczeniu akcji do 
trzech postaci i jednego dnia zdecydował jego współtwórca, Jerzy Skolimowski, który również zdobył później międzynarodowy rozgłos jako reżyser. Doświadczenie aktorskie Leona Niemczyka idealnie współgrało z pychą i pewnością siebie jego bohatera, podobnie jak świeżość i nieokrzesanie debiutującego Zygmunta Malanowicza pasowały do postaci chłopaka. Jolanta Umecka, wypatrzona przez Polańskiego na basenie, nie była profesjonalną aktorką. Grana przez nią Krystyna to pierwsza kobieta w rodzimym kinie pokazana w momencie rozbierania się. Skromna, czarno-biała produkcja stworzona przez niewielką ekipę stała się sensacją światowych festiwali filmowych, m.in. w Wenecji, a kadr z filmu trafił na okładkę magazynu „Time”. Roman Polański miał szansę nakręcić amerykański remake z Elizabeth Taylor i Richardem Burtonem, ale nie chciał opowiadać tej samej historii po raz drugi. Wpływ tego filmu na następne pokolenia twórców widać m.in. w „Niewiernej” Adriana Lyne’a i „Utalentowanym panie Ripley’u” Anthony’ego Minghelli. Nagrodą Akademii Filmowej wyróżniono co prawda inne arcydzieło – włoskie „8 i ½”, ale znaczenie „Noża w wodzie” dla światowego kina pozostaje bezsporne.
„Nóż w wodzie”
czas trwania: 101 min.
gatunek: psychologiczny
prod. Polska 1961
premiera polska: 9.03.1962
reżyseria: R. Polański („Pianista”)
obsada: L. Niemczyk („Po sezonie”)
Z. Malanowicz („Tulipany”)
Autor: Jakub Neumann
